Πρώτα συμπεράσματα από τις παρουσιάσεις της πρότασης του ΚΚΕ για το σχολείο στο σοσιαλισμό

Η συζήτηση για την πρόταση του ΚΚΕ ξεκίνησε τον

περασμένο Μάρτη με την παρουσίασή της από τον ΓΓ

της ΚΕ του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπα

Μ ετά την κυκλοφορία της έκδοσης με την πρόταση του ΚΚΕ για το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο Σύγχρονης Γενικής Παιδείας και την παρουσίασή της τον Μάρτη από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, έγιναν σε όλη την Ελλάδα από τις Οργανώσεις του ΚΚΕ μια σειρά εκδηλώσεις, παρουσιάσεις και συζητήσεις της πρότασης του ΚΚΕ. Με αφορμή την ολοκλήρωση αυτού του πρώτου κύκλου εκδηλώσεων, ο «Ριζοσπάστης» μίλησε με τον Κυριάκο Ιωαννίδη, υπεύθυνο του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ για τα πρώτα συμπεράσματα που προκύπτουν:

-- Ποια είναι τα πρώτα μηνύματα από τις παρουσιάσεις της πρότασης του ΚΚΕ για το σχολείο στο σοσιαλισμό;

-- Ουσιαστικά, μετρήσαμε τρεις μήνες πλατιάς, μαζικής δουλειάς των Κομματικών Οργανώσεων με την πρότασή μας για το σχολείο που ανταποκρίνεται στη σοσιαλιστική κοινωνία. Ο πρώτος απολογισμός είναι θετικός. Πραγματοποιήθηκαν δεκάδες εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα με συμμετοχή χιλιάδων μελών, φίλων του Κόμματος αλλά και κόσμου που θέλει να ακούσει τι λέει το ΚΚΕ για το σχολείο, για τα σημερινά εκπαιδευτικά προβλήματα, για τη διέξοδο από αυτά. Και όλα αυτά σε μια χρονική περίοδο που συνυπήρχαν μια σειρά κεντρικά πολιτικά ζητήματα, κομματικές εκδηλώσεις, απεργίες κ.ά. στα οποία συμμετέχουν οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες. Με αυτή την έννοια, εκτιμάμε ότι υπάρχουν σοβαρά περιθώρια συνέχειας, για να φθάσουμε σε ακόμα περισσότερο κόσμο, να πραγματοποιηθούν οι εκδηλώσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας, ξεκινώντας από το Σεπτέμβρη και αξιοποιώντας και την έναρξη της σχολικής περιόδου που αντικειμενικά «γεννά» προβληματισμούς, ερωτήσεις και αναζητήσεις ιδιαίτερα σε γονείς αλλά και εκπαιδευτικούς και μαθητές.

-- Πού επικεντρώνεται ο προβληματισμός γύρω από την πρόταση του ΚΚΕ;

-- Καταρχάς, επιβεβαιώνεται και από την εικόνα των ερωτήσεων, των προβληματισμών ότι αυτή η κομματική προσπάθεια έχει απόλυτα θετικό πρόσημο. Γιατί κριτήριο αποτίμησης της δουλειάς δεν είναι μόνο η συμμετοχή, αλλά και το επίπεδο της συζήτησης, ο πλούτος των ερωτημάτων, η δυνατότητα που δίνεται και στους ομιλητές να «ανοίξουν» μια σειρά ζητήματα που μπορεί να μην μπήκαν εισηγητικά, είναι πιο εξειδικευμένα κ.ά.

Κείμενο που απαιτεί μελέτη και προσπάθεια

Το εξώφυλλο της έκδοσης του Τμήματος

Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ

Και εδώ χρειάζεται να κάνουμε μια εισαγωγική παρατήρηση για ένα ζήτημα που μπαίνει καλοπροαίρετα από μια σειρά φίλους του Κόμματος, ακόμα και κάποια κομματικά μέλη και αφορά το επίπεδο δυσκολίας της πρότασης για το σχολείο στο σοσιαλισμό. Πράγματι, η θέση του ΚΚΕ για το σχολείο της σοσιαλιστικής κοινωνίας είναι ένα επιστημονικά επεξεργασμένο κείμενο που λαμβάνει υπόψη τις εξελίξεις στην αστική εκπαιδευτική στρατηγική, τις αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας, τις συνεχώς εξελισσόμενες απαιτήσεις που η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων θέτει στη διαμόρφωση της εργατικής δύναμης. Παράλληλα, αποτελεί κείμενο όπου αποκρυσταλλώνουμε πρώτα συλλογικά συμπεράσματα για την εκπαιδευτική πολιτική του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, με επίκεντρο την ΕΣΣΔ. Με αυτή την έννοια, το κείμενο δεν είναι προπαγανδιστικό, αλλά κείμενο που απαιτεί μελέτη και προσπάθεια. Γι' αυτό το λόγο, άλλωστε, επιδιώξαμε μέσα από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη» να δώσουμε πιο εκλαϊκευτικά κάποιες πλευρές, όπως επίσης και μέσα από τις ομιλίες παρουσίασης των στελεχών του Κόμματος. Το σύνολο αυτού του υλικού, μαζί με την πρόταση βιβλιογραφίας που έχει δημοσιευτεί στον «Ριζοσπάστη», αποτελεί μια πολύ καλή βάση για την πληρέστερη κατανόηση και εμβάθυνση στην προγραμματική θέση του Κόμματος.

Τώρα, ως προς τα ζητήματα που απασχολούν, μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τρεις κατηγορίες, αντίστοιχες με τα τρία μέρη του κειμένου. Ως προς το πρώτο μέρος του κειμένου (βλ. «Η αστική στρατηγική για το σχολείο»), υπάρχουν μια σειρά ερωτήσεις που αφορούν τη διεθνή καπιταλιστική πείρα. Εντονη είναι η συζήτηση και οι προβληματισμοί γύρω από το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων, έρχεται πλούσια ζωντανή πείρα από γονείς και εκπαιδευτικούς. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η ερώτηση εκφράζεται ως αγωνία για τα περιθώρια και τις δυνατότητες που έχει ο εκπαιδευτικός, αλλά και ο γονιός, για να παρέμβει ουσιαστικά στο περιεχόμενο της σχολικής γνώσης.

Μια σειρά ερωτήσεις δείχνουν ότι χρειάζεται να γίνουν ουσιαστικά βήματα στην κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στις εξελίξεις στην καπιταλιστική παραγωγή και την αστική εκπαιδευτική πολιτική. Το γεγονός αυτό έχει να κάνει και με το βαθμό αφομοίωσης του Προγράμματος, αλλά και με το γεγονός ότι στο κείμενο αυτό δίνουμε μεγαλύτερο βάρος και βαθαίνουμε στο πώς επιδρά η οικονομία στην εκπαίδευση. Επιδιώκουμε δηλαδή να δώσουμε, όσο το δυνατόν πιο καθαρά και «γειωμένα» με την πραγματικότητα, την αντιφατική σχέση αντικειμενικής τάσης προόδου και δέσμευσής της στον καπιταλισμό. Αυτό φυσικά έχει και πρακτικό αντίκτυπο και σε μια σειρά προπαγανδιστικά μοτίβα που δεν εκφράζουν σωστά την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, δεν είναι σωστό να λες ότι η αστική τάξη θέλει αμόρφωτη την εργατική τάξη και τα παιδιά της. Είναι άλλο πράγμα να εντοπίζεις τις δυνατότητες που υπάρχουν ώστε σήμερα όλοι οι νέοι να μορφώνονται ολόπλευρα μέσα στο σχολείο, ανεξάρτητα από το επάγγελμα που θα επιλέξουν. Δυνατότητες που η πραγματοποίησή τους σκοντάφτει στο εμπόδιο της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Ταυτόχρονα, φυσικά, η ταξικότητα εκφράζεται και στο περιεχόμενο της σχολικής γνώσης. Στο γεγονός ότι σήμερα η προπαγάνδα υπέρ των καπιταλιστικών «αξιών» παίρνει νέα, πιο επεξεργασμένη και γι' αυτό πιο επικίνδυνη, μορφή.

Σημαντική κατάκτηση η κατανόηση των προϋποθέσεων για τη ριζική αλλαγή του σχολείου

Η μπροσούρα της Μαθητικής Επιτροπής 

του ΚΣ της ΚΝΕ

Είναι πραγματικά πολύ σημαντική κατάκτηση η κατανόηση των αναγκαίων πολιτικών και οικονομικών προϋποθέσεων για τη ριζική αλλαγή του σχολείου, ώστε αυτό να παίξει ουσιαστικό ρόλο στην ικανοποίηση των σύγχρονων μορφωτικών αναγκών.

Οτι δηλαδή απαιτείται αλλαγή κοινωνικής τάξης στην εξουσία, κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής ώστε η εκπαίδευση να τεθεί στην υπηρεσία των διευρυμένων κοινωνικών αναγκών, να απελευθερωθούν οι δυνατότητες που η επιστήμη δίνει για την επίτευξη ριζικά και ποιοτικά νέων εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών πρακτικών και στόχων.

Οι προβληματισμοί που αφορούν αυτό το μέρος δείχνουν επίσης και το βαθμό αφομοίωσης του Προγράμματος, της αντίληψής μας για το σοσιαλισμό ως ανώριμης βαθμίδας του κομμουνισμού που φυσικά θα κληρονομήσει και ένα φορτίο από τον καπιταλισμό. Είναι όμως σημαντικό ότι δίνεται ευκαιρία να ανοίξουμε τέτοια ζητήματα. Να δίνουμε καλά και ολοκληρωμένα τη σχέση οικονομίας - εκπαιδευτικής πολιτικής - Παιδαγωγικής χωρίς απολυτότητες. Για παράδειγμα, ότι η οικονομία αποτελεί τη βάση, διαμορφώνει αναγκαιότητες και τάσεις που όμως δεν λύνονται άμεσα και πάντα επιτυχημένα από την εκπαιδευτική πολιτική. Επίσης, ότι η Παιδαγωγική ως αυτοτελής επιστήμη έχει και ιδεολογική βάση, δεν είναι μια σειρά τεχνικών διδασκαλίας.

Ενα ζήτημα που προβληματίζει και φαίνεται ότι θέλει μεγαλύτερη προσπάθεια στο να δοθεί πιο απλά είναι η σχέση της αντικειμενικής τάσης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων στο σοσιαλισμό, των δυνατοτήτων που δίνουν και πώς αυτές εκφράζονται στην εκπαιδευτική πολιτική. Γι' αυτό πολλές ερωτήσεις αφορούν την κινητικότητα στο σοσιαλισμό, την έννοια της πολυμέρειας, της εναλλαγής εργασιακών καθηκόντων, τη σχέση πρόσβασης στην ενιαία ανώτατη εκπαίδευση με τον κεντρικό σχεδιασμό.

Φυσικά, μια σειρά ερωτήσεων αφορούν το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε. Για τις κατακτήσεις, τα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής εκπαιδευτικής πείρας που, όπως τονίζουμε και στο κείμενο, οι Δυτικοί αναγνώριζαν και την υπεροχή των αποφοίτων του σοσιαλιστικού σχολείου σε σχέση με τη σφαιρικότητα των γνώσεων.

Νέες απαιτήσεις για την παρέμβασή μας στο μάθημα

Οπως είπαμε και προηγούμενα, οι προβληματισμοί που αφορούν το τρίτο μέρος του κειμένου, εκφράζουν τη διάθεση και την αγωνία για ουσιαστική παρέμβαση στο περιεχόμενο της σχολικής γνώσης. Μια σειρά τοποθετήσεων επίσης φέρνουν πλούσια πείρα από τη ζωντανή παιδαγωγική παρέμβαση κομμουνιστών και ριζοσπαστών εκπαιδευτικών μέσα στη σχολική τάξη. Πρόκειται για μια προσπάθεια που μπορεί να τροφοδοτηθεί από τις σελίδες εκείνες της κομματικής πρότασης που αφορούν το γνωστικό - διαπαιδαγωγητικό περιεχόμενο του σχολείου, χωρίς φυσικά να θεωρούμε ότι αυτές μπορούν να ταυτιστούν, διότι, όπως είπαμε, πρόκειται για πρόταση που αφορά το σχολείο στο σοσιαλισμό.

Τέλος, έρχεται από τις τοποθετήσεις η ανάγκη για παραπέρα εμβάθυνση και συγκεκριμένες προτάσεις παρέμβασης μέσα στο μάθημα. Θεωρούμε ότι το επόμενο διάστημα θα είμαστε σε θέση να δώσουμε, από την πλευρά του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ, νέα στοιχεία για μια σειρά επιστημονικών - γνωστικών αντικειμένων. Πάντως, αυτή η δουλειά απαιτεί αλληλοτροφοδότηση, μαχητικό πνεύμα πρωτοβουλίας, ειδικά από τους εκπαιδευτικούς που κατανοούν ότι η υλοποίηση αυτού του καθήκοντος αποτελεί ειδική, ξεχωριστή συμβολή στην ιδεολογική διαπάλη, στην πάλη των τάξεων.

Η πρόταση του Κόμματος αποτελεί εργαλείο για την ανάλυση της πραγματικότητας

-- Η περίοδος των παρουσιάσεων συνέπεσε με το διάλογο της κυβέρνησης για την Παιδεία...

-- Πράγματι, η περίοδος της πλατιάς μαζικής δουλειάς με την πρόταση του Κόμματος για το σχολείο στο σοσιαλισμό συνέπεσε με τη διεξαγωγή του κυβερνητικού διαλόγου. Νομίζω ότι υπάρχουν δυο βασικά ζητήματα που πρέπει να εντοπίσουμε: Πρώτον, ότι αποτελεί στοιχείο και της ιδιαίτερης συμβολής του ΚΚΕ, των κομμουνιστών μέσα στο κίνημα αλλά και με την αυτοτελή πολιτική μας παρέμβαση, ότι ο διάλογος αυτός έχασε την αίγλη του, έχει φθαρεί πριν ήδη ξεκινήσει. Είναι κρίσιμο ζήτημα ότι επιμείναμε, από την πλευρά μας, να αναδείξουμε την κοινή στρατηγική γραμμή σύμπλευσης των αλλαγών στην εκπαίδευση. Αυτό το κοινό στρατηγικό έδαφος αναδείξαμε μέσα και από αποκαλυπτικά άρθρα στον «Ριζοσπάστη» για τα κοινά σημεία των προτάσεων ΣΥΡΙΖΑ - ΝΔ, για τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, του ΟΟΣΑ κ.ά.

Δεύτερον, η πρόταση του Κόμματος αποτελεί «εργαλείο» για την ανάλυση της πραγματικότητας. Δεν στεκόμαστε αμήχανοι, δεν αναπολούμε το αστικό σχολείο άλλων εποχών, ούτε όμως θεοποιούμε οτιδήποτε λανσάρεται ως νέο, γιατί και αυτό έχει πάνω του τη σφραγίδα των καπιταλιστικών επιδιώξεων. Η σωστή σύνδεση της οικονομίας με την εκπαιδευτική πολιτική, η επιμονή στη μελέτη των κειμένων των ιμπεριαλιστικών οργανισμών, της Ευρωπαϊκής Ενωσης, του ΟΟΣΑ κ.ά., δεν είναι ακαδημαϊκή ενασχόληση. Δίνει πολύτιμα στοιχεία και για την πολιτική - ιδεολογική διαπάλη στο σήμερα. Πόσο μάλλον, όταν η Ελλάδα προβάλλεται ως μια κακή εξαίρεση, ως ο φτωχός συγγενής σε σχέση με άλλα καπιταλιστικά κράτη, τη στιγμή όμως που υλοποιούνται μια σειρά μέτρα αντίστοιχης στρατηγικής κατεύθυνσης και κυρίως αντίστοιχων ταξικών συνεπειών (π.χ. «αυτονομία σχολικής μονάδας», αποκέντρωση, περιεχόμενο σχολικών βιβλίων κ.ά.).

-- Είπατε ότι η πρόταση του Κόμματος είναι «εργαλείο» για το σήμερα. Η συμφωνία μαζί της είναι και όρος συσπείρωσης στο κίνημα σήμερα;

-- Η συνολική πρόταση του ΚΚΕ για το σχολείο αφορά τη σοσιαλιστική κοινωνία και από αυτήν την άποψη, η συμφωνία με αυτήν δεν αποτελεί όρο συσπείρωσης και κοινής δράσης στο μαζικό κίνημα. Φυσικά οι κομμουνιστές δεν είναι διπρόσωποι, δεν φοράνε την «ταμπέλα» του μέλους του ΚΚΕ τη μία φορά και του συνδικαλιστή την άλλη. Από αυτήν την άποψη, σωστά θέτουμε στο πλαίσιό μας μέσα στο κίνημα το αίτημα για ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο και δίνουμε ορισμένες βασικές γραμμές που το προσδιορίζουν.

Από αυτό άλλωστε προκύπτει μια σειρά τοποθετήσεων και για το σήμερα. Δεν μπορείς, δηλαδή, στο όνομα του ενιαίου δωδεκάχρονου σχολείου του σοσιαλισμού, να ξεπεράσεις μια πραγματικότητα που διαμορφώνεται από τις αστικές κυβερνήσεις. Γι' αυτόν τον λόγο, παλεύουμε, θέτουμε αιτήματα - αιχμές για να γίνει καλύτερο π.χ. το μάθημα στα ΕΠΑΛ, για σύγχρονα εργαστήρια, για την επαγγελματική πορεία των αποφοίτων τους. Επίσης, θέτουμε αιτήματα για να γενικευτούν τα αντισταθμιστικά μέτρα, η ενισχυτική διδασκαλία, η πρόσθετη διδακτική στήριξη κ.ά.

Με λίγα λόγια, η πρότασή μας για το σχολείο μάς δίνει τη δυνατότητα να τοποθετούμαστε και σήμερα και θέλουμε να διαμορφώνει κριτήριο με γνώμονα την υπεράσπιση των σύγχρονων μορφωτικών αναγκών. Δεν υλοποιείται όμως κομματιαστά. Για παράδειγμα, η πρόταση για ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο δεν σημαίνει ότι απαιτούμε να καταργηθούν σήμερα τα ΕΠΑΛ, όπως δεν απαιτούμε να καταργηθούν και τα ΓΕΛ. Οπωσδήποτε και μέσα στο κίνημα υπάρχει διαπάλη και σύγκρουση για το χαρακτήρα του σχολείου, ανάμεσα στις δυνάμεις που δρουν σε αυτό. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι η δουλειά των κομμουνιστών έχει αντικειμενικά πολύπλευρο περιεχόμενο.

Σημαντική η δουλειά με τη νεολαία

Η προσπάθεια αυτή έχει αγκαλιάσει έως τώρα και μια σειρά πανεπιστημιακά τμήματα όπου δρουν οι δυνάμεις της ΚΝΕ. Εκτιμάμε όμως ότι υπάρχουν σοβαρές δυνατότητες αλλά και ανάγκη για να γενικευτούν αυτές οι εκδηλώσεις. Είναι αρκετά ενδιαφέρουσα η πείρα από τις συζητήσεις που έχουν γίνει, από τις ερωτήσεις, από τους προβληματισμούς των νέων ανθρώπων, που δεν αφορούν μόνο ζητήματα επαγγελματικής προοπτικής αλλά και πιο σύνθετα, όπως αυτά του περιεχομένου της πανεπιστημιακής μόρφωσης, της διαπάλης μέσα στα αμφιθέατρα γύρω από ζητήματα εκπαιδευτικής πολιτικής, παιδαγωγικής κ.ά.

Μια επίσης κρίσιμη πτυχή της δουλειάς με τη νεολαία είναι η προσπάθεια που κάνουμε να εκλαϊκεύσουμε την πρόταση του ΚΚΕ για το σχολείο στους μαθητές. Η Μαθητική Επιτροπή του ΚΣ της ΚΝΕ προχώρησε σε μια πολύ πρωτότυπη και καλαίσθητη έκδοση που έχει πάρει θετικότατα σχόλια από μαθητές και γενικότερα τη νεολαία. Το επόμενο διάστημα, η προσπάθεια αυτή θα συνεχιστεί. Ορόσημα θα αποτελέσουν άλλωστε και οι εκδηλώσεις με τίτλο «Τι σχολείο έχουμε ανάγκη;» στα κεντρικά Φεστιβάλ της ΚΝΕ στις μεγάλες πόλεις.